KRYPTA WIELKICH MISTRZÓW KRZYŻACKICH W KWIDZYNIE
POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ AUTORA
Artykuł z książki pt. "Pomorskie perły - reportaże z Pomorza 2006- 2012" autorstwa ks. dr Sławomira Czaleja.
Foty na tej stronie wykonane m. in. przez córki: od lewej - Magdalena Krystyna Buczyńska, Paulina Weronika Wiśniewska.
W wykopie 3/07 pod warstwą spiaszczonej próchnicy i gruzu ceglanego, na głęboękości ok. 40 cm poniżej legarów drewnianej podłogi, natrafiliśmy na koronę dwóch krypt. Krypta północna w partii górnej miała pierwotnie wybudowaną kolebkę sklepienną, druga krypta południowa - nie miała sklepienia i była pusta. Krypta północna zawierała w sobie trzy pochówki. Miała pierwotnie ok. 3,25 m długości i ok. 1,3 m szerokości. Komora została wybudowana niestarannie, co świadczy o pośpiechu wykonania przez murarzy. Pierwotne wejście do krypty znajdowało się najprawdopodobniej od strony korpusu katedry w części zachodniej. Partie ścian i posadzki we wnętrzu krypty północnej, zostały wykonane z cegieł palcówek. Pierwotna wysokość krypty wynosiła w strzałce łuku ok. 1,8 m, a przy oporze sklepienia ok. 1,2 m. Odkryte trumny wykonane były z obciosanych toporem dranic sosnowych. Szczyty były łączone ze ścianami bocznymi na wpusty i kołki drewniane. W trumnach znajdowały się szkielety męskie. Wieko pierwszej trumny zapadło się do środka z powodu naporu cegieł spadających z kolebki krypty. W trumnie znajdowała się zapinka brązowa, a także fragmenty tkanin. W wnętrzu brakowało czaszki, którą później odnaleziono na posadzce krypty. Po wyeksplorowaniu pierwszego pochówku, tzw. nad trumną północną - przystąpiono do otwarcia pozostałych trumien, które były zlokalizowane po stronie północnej oraz południowej krypty. Dwie dolne trumny również zostały uszkodzone przez napór cegieł ze sklepienia krypty. Ich wieka jak w poprzedniej - były zapadnięte do środka. Dwa odkryte szkielety były prawie kompletne. Przy szkielecie w trumnie północnej w okolicach klatki piersiowej, odsłonięto bardzo dużą ilość fragmentów tkanin jedwabnych. Znajdowała się okrągła zapinka. I co ciekawe, trumna była odwrócona dnem do góry. Wieko trumny spoczywało na posadzce krypty, natomiast dno trumny stanowiło podstawę pochówku nad trumną północną. W pozostałym pochówku po stronie południowej krypty, w obrębie bioder i klatki piersiowej, zachowały się liczne fragmenty tkanin, tasiemek oraz dwie brązowe zapinki do spięcia szat oraz fragmenty skórzanego obuwia. Po stronie południowej prezbiterium Katedry, odkryto piec hutniczy, wykonany z kamieni polnych do przekuwania kęsów żużla żelaznego, pochodzący najprawdopodobniej sprzed budowy obecnego kościoła. Korona pieca bezpośrednio wchodzi pod fundament prezbiterium, tworząc wspólnie z innymi otoczakami ławę fundamentową.
Heinrich von Plauen - krypta widok z oddali.
Heinrich von Plauen. Fragmenty jedwabi na jego wieku trumny.
Od samego początku badań odkryte artefakty świadczyły o tym, że mamy do czynienia z trzema wielkimi mistrzami zakonnymi Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Odkryte pochówki były odnalezione w wyjątkowym miejscu, ponieważ prezbiterium zastrzeżone było - wynika to z zachowanych przekazów źródłowych - jedynie dla biskupów pomezańskich, Bł. Doroty oraz wielkich mistrzów krzyżackich. Wszystkie wyniki interdyscyplinarnych badań nałożone na siebie, dały obraz przestrzenny, który potwierdziły, że odkryte szkielety w maju 2007 roku, to wielcy mistrzowie krzyżaccy: Werner von Orseln, Ludolf König von Wattzau, oraz Heinrich von Plauen.
From the very beginning of the study discovered artifacts testify to the fact that we are dealing with three great masters of the religious Order of the Hospital of St. Mary of the German House in Jerusalem. Discovered burials were found in a special place because it was reserved sanctuary - this is due to surviving source materials - only pomezańskich bishops, Blessed Dorothy and the great masters of the Teutonic Knights. All of interdisciplinary research results superimposed, gave a spatial image, which confirmed that the skeletons discovered in May 2007, the Teutonic grand masters: Werner von Orseln, Ludolf von König Wattzau, and Heinrich von Plauen.
Badania przeprowadzili: prof. Roman Czaja, dr hab. Małgorzata Grupa, dr hab. Tomasz Kozłowski, Alina Drozd, dr Jan Rumiński, prof. Krzysztof Szostek, mgr Anna Kozłowska, mgr Anna Kralisz, prof Tomasz Ważny, prof. Henryk Witas, mgr Krystyna Jędrychowska-Dańska, dr Tomasz Płoszaj, mgr Zbigniew Sawicki, mgr Łukasz Stawaski, dr Wiesław Nawrocki, Krzysztof Pigłowski, Robert Kmieć oraz w pracach odkrywczych uczestniczyli: ogólnopolskie pismo o profilu historyczno-eksploatorskim -Odkrywca- i stowarzyszenie Perkun z Poznania, a także studenci. Kierownikiem badań był nieżyjący dr Antoni Pawłowski.
Werner von Orseln, decyzją kapituły generalnej został wybrany w 1324 roku wielkim mistrzem. Dał się poznać jako reformator Zakonu. Wprowadził nowe statuty na mocy, których podniósł życie religijne, dyscyplinę wewnętrzną oraz sprawność wojskową współbraci. Być może przez te działania reformatorskie, które podjął został zamordowany w Malborku przez brata Endorfa dnia 18 listopada 1330 roku. Wiek w chwili śmierci wynosił z pewnością powyżej 50 lat (w przedziale 50/60 lat, średnio 55+/-5 lat) ( 55 lat) Czaszka i żuchwa zachowane są jedynie fragmentarycznie i nie ma możliwości ich posklejania. Wzrost wynosił poniżej 170 cm (165 cm). Osoba, do której należał ten szkielet, charakteryzowała się najniższym wzrostem. Szkielet jest przeciętnie zbudowany, najbardziej „delikatny” sporód wszystkich trzech wydobytych z krypty północnej. Obwód czaszki 500 mm Wikipedia
Ludolf König von Wattzau w 1341 roku, został wybrany wielkim mistrzem. Zasłynął z nieudanej wyprawy na Litwę w 1345 roku, w której brali udział królowie Węgier Karol Robert oraz Czech Jan Luksemburski z synem, przyszłym cesarzem Karolem IV. Najprawdopodobniej w wyniku nieudanej krucjaty musiał pożegnać się z władzą. Złożył rezygnację z urzędu wielkiego mistrza w 1345 roku. Zmarł 1348 roku. Z przekazów wiemy, że popadł przed śmiercią w głęboką depresję. Wiek w chwili śmierci ustalony metodą kompleksową wynosił około 50 lat (zgon nastąpił w przedziale 45/55 lat, średnio 50 +/-5 lat (50 lat). Szkielet jest przeciętnej masywności i budowy. Czaszka charakteryzuje się dosyć delikatną budową. Jest względnie długa, ma wąską, wysoką i delikatną część twarzową. Oczodoły są okrągłe i duże w stosunku do twarzoczaszki. Łuki brwiowe oraz gładyszka są średnio wykształcone. Przyżyciowa wysokość ciała zrekonstruowana na podstawie długości kości kończyny górnej i dolnej wynosiła nieco poniżej 170 cm (165 cm) Obwód czaszki 501 mm Wikipedia
Heinrich von Plauen znamy go z brawurowej obrony Malborka przed wojskami polskimi 1410 roku, de facto dzięki niemu Zakon dalej mógł funkcjonować na arenie międzynarodowej. Nie pełnił długo funkcji wielkiego mistrza, w 1414 roku został pozbawiony urzędu i uwięziony na długie lata za zdradę. Zmarł 1429 roku. Wiek w chwili śmierci wynosił najpewniej około 60 lat (zgon w przedziale 50/60 lat). Jest to najstarszy w chwili śmierci osobnik spośród trzech pochowanych w krypcie. Wzrost nieco ponad 170 cm (172/175 cm). Budowa szkieletu jest bardzo masywna. Czaszka jest mocno zbudowana, o grubych ścianach. Kość czołowa jest silnie urzeźbiona z mocno rozwiniętymi łukami brwiowymi i gładyszką, co nadaje jej „chmurny” wygląd. Oczodoły są niskie i prostokątne, nos średnio wystający, kość potyliczna charakteryzuje się silnie rozwiniętymi kresami karkowymi. Czaszka jest dobrze wysklepiona i okrągła. Obwód czaszki 480/500 mm. Wikipedia
W poszukiwaniu grobów dostojników zakonnych w 2007 r. bardzo pomocne okazały się namalowane freski z I ćw. XVI wieku, które znajdują się w tzw. górnym kościele Katedry. Naprowadzały badaczy na kryptę. Podpowiadały, że gdzieś pod posadzką prezbiterium, pochowani są trzej wielcy mistrzowie Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Jak się później okazało - to na ich osi usytuowane były groby. Na freskach przedstawieni są: Werner von Orseln, Ludolf König von Wattzau, Henryk von Plauen. Przeprowadzone badania interdyscyplinarne potwierdziły, że odkryte szkielety należały do wielkich mistrzów Zakonu Krzyżackiego. Wyniki z tych badań pokrywają się z źródłami pisanymi. Charakterystyczne cechy anatomiczne szkieletów (urazy, budowa, zwyrodnienia itd.), wiek w chwili śmierci oraz wyniki DNA, dają mocna podstawę to tego twierdzenia. Jakość odżywiania dwóch wielkich mistrzów (biochemia kości) są podobne do wyników przebadanej populacji w średniowiecznym Gdańsku. Szkielet Henryka von Plauena odróżniał się od pozostałych - badania wykazały, że wielki mistrz ponad dziesięć lat przed śmiercią był odżywiany wyłącznie przetworami mlecznymi, co świadczyłoby pośrednio o jego więziennej diecie. Mistrz Ludolf König von Wattzau, jak donoszą średniowieczne kroniki, miał poważne problemy ze zdrowiem. Wyniki badań DNA szkieletu potwierdziły zapiski kronikarskie. Badania ujawniły jego predyspozycję do chorób prionowych, głównie do choroby Creutzfeldta-Jakoba (CJD), niektórych postaci choroby Parkinsona i Alzheimera, ale także miał problem z utrwalaniem pamięci długoterminowej i ochroną przed stresem oksydacyjnym. Badania dendrochronologiczne wszystkich trumien, wyznaczyły daty pochówków np. trumna Wernera von Orselna, została wykonana z drewna sosnowego, które zostało ścięte w 1325 r. wielki mistrz został zamordowany 1330 r. Jedwabie wydobyte z krypty wielkich mistrzów - to wielkie bogactwo ówczesnego świata. Wyodrębniono ponad 30 rodzajów jedwabi - w tym również tkaniny malowane złotem. Udało się odtworzyć kolory występujące na odkrytych jedwabiach. Badania wykazały, że występowały barwy zarezerwowane tylko dla ówczesnych władców (czerwień, błękit). Jakość oraz ornamenty na tkaninie, świadczą jednoznacznie o najwyższym pochodzeniu społecznym pochowanych tam osób, czyli wielkich mistrzów Zakonu krzyżackiego. Jak donoszą źródła - podskarbi krzyżaccy dokonywali zakupu jedwabi tylko na ubiór wielkich mistrzów dla wyposażenia zajmowanych przez niego komnat, na cele liturgiczne oraz na prezenty dla królów i książąt. Jedwab był atrybutem ubioru i wyposażenia związanego prawie wyłącznie z osobą wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. Kwidzyńskie jedwabie są najstarsze i stanowią największą kolekcję jedwabi w Polsce.
Fota lewa. Werner von Orseln i w prawej trumnie Ludolf König von Wattzau. Fota prawa. Werner von Orseln, dwie zapinki oraz fragment buta skórzanego, cholewa.
Werner von Orseln, Ludolf König von Wattzau. Cholewa buta w okolicach kości krzyżowej Orselna oraz zapinka.
Werner von Orseln, Ludolf König von Wattzau i Henryk von Plauen. Zakład Antopologii w Toruniu.
Jedwabie z krypty wielkich mistrzów krzyżackich oraz brazowe zapinki.
Fragmenty obuwia z trumny wielkiego mistrza krzyżackiego Wernera von Orselna.
Ostateczne czyszczenie krypty wielkich mistrzów krzyżackich.
Płyta nagrobna wielkiego mistrza Ludolf König von Wattzau na tzw. Górnym Kościele w prezbiterium Katedry.
Foto Autor, córki: Paulina Weronika Wiśniewska, Magdalena Krystyna Wiśniewska.
Przypominam. Wszystkie zdjęcia i teksty chronione są prawem autorskim - Bogumił Wiśniewski
Więcej: Praca zbiorowa pod red.: Grupa M. Kozłowski T. 2009. Katedra w Kwidzynie-tajemnica krypt. Kwidzyn.